america square

Ένα ηχητικό τοποθεσιακό (locative) έργο στη γειτονιά της πλατείας Αμερικής (Αθήνα). Διαστάσεις μεταβλητές, 2021.

Η γειτονιά της πλατείας Αμερικής, είναι μία πυκνά κατοικημένη και δομημένη γεωγραφική περιοχή στο κέντρο της Αθήνας. Είναι μία συν-οικία με πλούσια ανθρωπογεωγραφικά χαρακτηριστικά, με όρους κοινωνικής διαστρωμάτωσης, πολιτισμικών καταβολών, φυλετικών και έμφυλων χαρακτηριστικών. Η περιοχή ξεχωρίζει, επίσης, για την ιδιαίτερη συνύπαρξη μεταξύ διαφορετικών αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών στοιχείων, που καταδεικνύουν, μέσα από τη φόρμα και την υλικότητά τους, την ιστορικότητά της. Η «πλατεία Αμερικής», ως δημόσιος και ως κοινός χώρος, παράγεται συνεχώς και εκ νέου μέσα από τις αλλεπάλληλες και συχνά έντονες μεταβολές που εντοπίζονται στην επικράτειά της –τόσο με όρους πληθυσμιακών όσο και κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών– αλλά και μέσα από τις καθημερινές βιο-ιστορίες, συναισθήματα και ενσώματες αλληλεπιδράσεις των υποκειμένων που την κατ-οικούν.

Το america square είναι ένα διαδραστικό ηχητικό τοποθεσιακό (locative) έργο στη γειτονιά της πλατείας Αμερικής, για το πώς 13 κάτοικοι της περιοχής σχετίζονται με τον τόπο αυτό. Το ηχητικό του περιεχόμενο προέκυψε μέσα από έρευνα πεδίου που διεξήχθη στην περιοχή, κατά το χρονικό διάστημα Οκτώβριος 2019-Μάρτιος 2020, στο πλαίσιο της διδακτορικής μου διατριβής, με επιβλέπων καθηγητή τον Νίκο Μπουμπάρη [Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας | Πανεπιστήμιο Αιγαίου].

Η διατριβή διερεύνησε τους πολλαπλούς τρόπους μέσα από τους οποίους τα εν λόγω υποκείμενα βιώνουν το συγκεκριμένο τόπο, τον οποίο καθημερινά δια-τρέχουν και την ίδια στιγμή συν-παράγουν με την παρουσία/απουσία τους. Σε ένα επόμενο επίπεδο, διερευνάται το πώς και σε ποιο βαθμό η παραπάνω σχεσιακότητα μπορεί να εκφραστεί μέσα από τη δημιουργία και διαμεσολάβηση ενός ηχητικού τοποθεσιακού έργου.

Στο america square η σχέση των υποκειμένων με το δημόσιο χώρο της γειτονιάς («τους») εκφράζεται τόσο μέσα από τον προφορικό λόγο –όπως αυτός προέκυψε μέσα από μία πολύπλευρη μεθοδολογική προσέγγιση: συζητήσεις, προσωπικά ηχητικά ημερολόγια, ηχογράφηση της φωνής όσο περπατώ μόνη/ος στο δημόσιο χώρο (“voice-notes”) κ.ά.– καθώς και μέσα από άλλες δημιουργικές πρακτικές όπως η ηχογράφηση πεδίου (field recording), η αφαιρετική χαρτογραφική αποτύπωση καθημερινών διαδρομών (mapping) και η διερεύνηση «άλλων» τρόπων έκφρασης αυτών των πιο μνημονικών, φαντασιακών, συναισθηματικών (emotional) και συν-αισθηματικών (affective) μας «διαδρομών» σε σχέση με τους χώρους που κατοικούμε. Τα παραπάνω διεξήχθησαν σε ένα πλαίσιο «έρευνας-δημιουργίας» (research-creation), όπου τα όρια μεταξύ θεωρίας, έρευνας και καλλιτεχνικής δημιουργίας αλληλοδιαπλέκονται συνεχώς. Κύρια εκφραστικά «εργαλεία» αποτέλεσαν η προφορικότητα της φωνής, η υλικότητά της, ο ήχος (ως μεθοδολογία και ως καλλιτεχνικό μέσο) και η πολυαισθητηριακή, ενσώματη σχέση μας με το δημόσιο χώρο (εκλαμβανόμενη τόσο ως περπάτημα, όσο και ως στάση, ή ακόμα και ως απουσία ή παράκαμψη).

Η έρευνα διεξήχθη κατά το διάστημα 2019-2020, και ολοκληρώθηκε ακριβώς πριν την «έλευση» της COVID-19 στην Ελλάδα, και την επιβολή του πρώτου lockdown (Μάρτιος 2020), οπότε και το υλικό αυτό αποτελεί ένα ηχητικό και επιτελεστικό αρχείο αφηγήσεων, διαδρομών, συναισθημάτων και αισθητηριακών αποτυπώσεων της σχέσης των υποκειμένων με τον εν λόγω δημόσιο χώρο, λίγο πριν αυτή μεταβληθεί απότομα από την πανδημία (και τα περιοριστικά μέτρα που αυτή «έφερε»).

Οι ηχητικές ζώνες στο america square ενεργοποιούνται μέσα από το περπάτημα της/του χρήστη του έργου (μέσα από τη χρήση κινητής συσκευής με δεδομένα θέσης/GPS). Στο πλαίσιο αυτό, το περπάτημα και, εν γένει, η κίνηση/στάση του σώματος στο δημόσιο χώρο, αποτελεί βασικό συνθετικό στοιχείο του ηχητικού περιεχομένου και της αφηγηματικότητας του έργου, δημιουργώντας μία –κάθε φορά– νέα, μοναδική εμπειρία χρήσης. Η μοναδικότητα αυτή, προκύπτει στο πλαίσιο της υβριδικότητας που αναδύεται μεταξύ του «φυσικού» χώρου (τόσο με όρους περιβάλλοντος, όσο και κοινωνικών και άλλων χαρακτηριστικών του), του ψηφιακού ηχητικού περιεχομένου και των όσων συμβαίνουν σε παράλληλο χρόνο, σε ένα πιο προσωπικό/«εσωτερικό» επίπεδο (γνωσιακά, συναισθηματικά, αισθητηριακά, μνημονικά).

Το america square δεν έχει εμπορική χρήση. Αποτελεί μέρος της διδακτορικής μου διατριβής στο πεδίο των Locative Media Arts, στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστήμιου Αιγαίου. Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», στο πλαίσιο της Πράξης «Ενίσχυση του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού μέσω της υλοποίησης διδακτορικής έρευνας», που υλοποιήθηκε από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ).

Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τις/τους συνομιλήτριες/τές μου στην ερευνητική αυτή πορεία: Χ. Β., Μαρία Βαρελά, Σταύρο Βινιεράτο, Στέλλα Καλογήρου, Κωνστάντζα Καψάλη, Σουζάνα Καψή, Δέσποινα Λούκου, Χρήστο Λούκο, Βασίλη Μπακογιάννη, Grace Chimela Nwoke, Peggy Ohilebo, Τζελίνα Πάλλα και Χ.Π., για τη συμμετοχή τους, τον πολύτιμο χρόνο τους και την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν. Μεθοδολογικά η έρευνα δεν περιορίστηκε μόνο σε μία συνάντηση –εν είδει συνέντευξης– μαζί τους, αλλά συμπεριέλαβε τις/τους ίδιες/ους ως συν-δημιουργούς του παρόντος έργου, μέσα από μία σειρά συν-ομιλιών και πρακτικών, που είχαν διάρκεια στο χρόνο (και στο χώρο), συνεπώς τους είμαι πραγματικά ευγνώμων για την αποδοχή τους να συμμετέχουν και τη διάθεσή τους να «μπουν» ουσιαστικά στο όλο εγχείρημα.

Τέλος, ένα μεγάλο ευχαριστώ στον επιβλέποντα καθηγητή Νίκο Μπουμπάρη για την υποστήριξη, την έμπνευση και την ενθάρρυνση, καθ' όλη τη διάρκεια αυτού του «ταξιδιού» που λέγεται διδακτορικό.

///////////////// Οδηγίες χρήσης:

Αφού κατεβάσετε (συνδεδεμένες/οι με wi-fi) την εφαρμογή του Echoes xyz στην κινητή συσκευή που θα χρησιμοποιήσετε, αναζητείτε το walk με τίτλο “america square” και το κατεβάζετε.

Η εφαρμογή ενεργοποιείται μόνο όταν βρίσκεστε στη γειτονιά της πλατείας Αμερικής, όπως αυτή ορίζεται στο πλαίσιο του παρόντος έργου, με επίκεντρο την πλατεία Αμερικής και περιμετρικά αυτής, δηλαδή από την Αγ. Μελετίου (νότια) μέχρι τη Μιχ. Νομικού (βόρεια), και από την Επτανήσου (ανατολικά) έως και την Αχαρνών (δυτικά). Θα πρέπει να έχετε μαζί σας ακουστικά, και μόλις βρεθείτε στο χώρο, να ενεργοποιήσετε τη θέση (location) και τα δεδομένα κινητού (mobile data) στη συσκευή σας και να ανοίξετε την εφαρμογή Echoes και το συγκεκριμένο walk “america square” που θα βρείτε στο “downloaded walks”.

Για λόγους σήματος GPS, προτείνεται να κάνετε τον ηχητικό περίπατο ημέρα με ήλιο και όχι συννεφιά ή βροχή.

Προτείνεται, επίσης, να απενεργοποιήσετε την κατάσταση αναστολής λειτουργίας (sleep-mode) και τυχόν προφυλάξεις οθόνης (screen savers) που χρησιμοποιείτε στο κινητό σας, καθώς είναι πιθανό να διακόπτουν την ομαλή λειτουργία του ηχητικού έργου.

Το america square δεν είναι δημιουργημένο με τρόπο ώστε να βιώνεται γραμμικά (αρχή-μέση-τέλος), ούτε είναι απαραίτητο να περπατήσετε όλη τη χαρτογραφημένη περιοχή. Μπορείτε να ξεκινήσετε από όπου θέλετε εντός των «ενεργών» περιοχών της εφαρμογής και να κινηθείτε προς όποια κατεύθυνση και με το ρυθμό περπατήματος που θέλετε (ή κ με στάσεις), εντός ή και εκτός των «ενεργών» περιοχών (εάν επιλέξετε να βγείτε εκτός για κάποιο λόγο). Επίσης δεν είναι απαραίτητο να καλύψετε όλη την περιοχή, μπορείτε να επιλέξετε τα μέρη όπου θα κινηθείτε και να επιστρέψετε εάν το επιθυμείτε κάποια επόμενη φορά περπατώντας (σε) άλλα σημεία (ή ακόμη και στα ίδια). Μία επιμελητική πρόταση είναι όμως να ξεκινήσετε από την πλατεία Αμερικής, και συγκεκριμένα από το κατάστημα πώλησης καφέ Coffee Lab, περνώντας από την πλατεία Αμερικής και κατεβαίνοντας τον πεζόδρομο της Λευκωσίας (στη δεξιά πλευρά της πλατείας) προς τα κάτω.

Επίσης, στα μέρη που υπάρχουν παγκάκια και σημεία για στάσεις (πλ. Αμερικής, πλ. Καλλιγά, πλατεία Αγ. Ανδρέα) το ηχητικό περιεχόμενο είναι μεγαλύτερο σε διάρκεια, οπότε και μπορείτε εάν θέλετε να παραμείνετε περισσότερο χρόνο εκεί, αξιοποιώντας πιθανόν τη δυνατότητα να κάτσετε σε κάποιο από τα παγκάκια.

Τέλος, κατά τη διάρκεια του ηχητικού περιπάτου, συνίσταται να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή γύρω σας, σε σχέση με την πραγματική απόσταση των πραγμάτων, στα διερχόμενα οχήματα καθώς και σε τυχόν ανισόπεδα τμήματα του εδάφους. Η ένταση του ηχητικού μπορεί να αυξομειωθεί από το κινητό σας, ανάλογα με τα επιθυμητά επίπεδα. Τέλος, σε περίπτωση που η εφαρμογή σταματήσει να λειτουργεί ή «κολλήσει», συνίσταται να την κλείσετε και ενεργοποιήστε ξανά. Σε περίπτωση που ούτε αυτό λειτουργήσει, θα χρειαστεί μία επανεκκίνηση του κινητού τηλεφώνου και επανέναρξης της εφαρμογής.

america square | 2021 | ismini gatou